NE KADAR AHLAKLIYIZ?

Toplumsal hayatta ne kaybedilirse, en çok o konuşulur, denir. Bizlerde çok fazla konuşmaya başladık; çünkü, birlikte yaşadığımız insanlarla aramızda giderek büyüyen güvensizliği aşmanın tek yolu ahlaktan geçiyor. Ama önce AHLAK deyince ne anladığımızdan bahsedelim:

Ahlakın sözlük anlamı: “1-insanın doğuştan getirdiği ya da sonradan kazandığı birtakım tutum ve davranışların tümü. 2. kişide huy olarak bilinen nitelik; iyi ve güzel olan nitelikler.” olarak açıklanmaktadır.

Ben bu açıklamayı yeterli bulmadığım için felsefi açıdan tanımlanan ahlakın ''iyi'' ve ''doğru'' gibi kavramlar üzerinden oluşturduğu evrensel ahlak kriterlerinden neleri kaybettiğimizi veya aradığımızı anlatmaya çalışacağım. Bunu yaparken de basit anlaşılabilir örnekler vereceğim.

Mesela, bir arkadaşınız kendisi yokken kalabilmeniz için size evinin anahtarını verdi, eve gittiğinizde arkadaşınızın masanın üzerinde unuttuğu Özel bir şahsa yazmış olduğu mektubu fark ettiniz. Ne yaparsınız?

1-Tabii ki okurum, arkadaşım benden saklamaz.

a-Okuduğumu arkadaşıma söylerim.

b-Kesinlikle söylemem, anlamasın diye aynen bulduğum gibi bırakırım.

2-Asla okumam, çünkü başkasına yazılmış.

Eğer birinci şıkkı tercih ettiyseniz size ikinci bir soru daha soracağım:

Arkadaşınızın başka arkadaşına yazdığı özel mektubunu okuduktan sonra arkadaşınıza karşı ne hissettiniz?

a- Keşke okumasaydım, çok mahçup oldum ama ona itiraf edemem.

  b-Ona okuduğumu söyleyip, özür dilemeyi düşünüyorum.

  c-Okuduğumu nerden bilecek, hiç okumamış gibi davranırım.

Çok basit gibi görünen buradaki tavrınız sizin ahlaki anlamda nerede durduğunuzu gösterir. Aynı şeyin size yapılması halinde ve bunu öğrendiğinizde neler hissedeceğinizi düşünmenizi istiyorum.  

Bakkalsınız, farklı kalitede ürünü karıştırarak, kaliteli ürünün fiyatından sattınız. O kadar iyi yaptınız ki eksperler incelemedikçe anlaşılması ve yakalanmanız mümkün değil, bunu yapar mısınız?

İnşaatçısınız, ikinci kalite mal kullanıp, birinci kalite gibi görünsün diye dış yüzeylerine makyaj yaparak, birinci kalite ürünmüş gibi insanlara satar mısınız?

Siyasetçisiniz ve kazanmayı çok istiyorsunuz, sizi seçecek olanlara bir sürü vaatlerde bulundunuz. Vaatlerde bulunurken aslında yapmayı hiç düşünmediğiniz, programınızda olmayan vaatleri de sıralar mısınız?

Seçildiğinizde, vaatlerinizi yerine getiremediğinizde MAHÇUBİYET hisseder misiniz? Sadece kazanmak için verdiğiniz vaatlerle ilgili talepler geldiğinde, nasıl bir davranış sergilersiniz?

Ahlakın felsefi tanımının ötesinde Bireysel ahlakın aslında İKİYÜZÜ vardır; Biri herkesin sizde gördüğü bildiği ahlakınız, diğeri kimsenin bilmediği ama sizin bildiğinizdir. Kendisine yalan söylemeyen kişi, başkalarını kandırsa da kendisini kandıramaz. Toplumsal olarak şikayet ettiğimiz AHLAK YOKSUNLUĞU, kendine yalan söylemekle, kendini kandırmakla başlar.  

İnsan varlığından haberi olmadığı birşeyin yokluğunu da fark edemez. O yüzden önce kendimize soralım: NE KADAR AHLAKLIYIZ? 

Yazımı bugünde hala anlamını kaybetmemiş olan, 1600’lü yıllarda yaşamış Evliya Çelebi’den bir alıntıyla bitirmek istiyorum: Evliya Çelebi, “Her şeyden önce o, ilmiye sınıfı üzerinde özellikle durmuş ve buralardaki aksamaları tespit etmeye çalışmıştır. Çünkü ona göre diğer tüm ahlaki ve siyasi bozulmaların temelinde ilmiye sınıfının bozulması yatmaktadır. Ona göre, önceleri sırf ilmi gayelerle, ehil kişiler tarafından yürütülen ilim faaliyetleri, daha sonraları geçim derdi ve prestij elde etme gibi gayelerle ehil olmayan kimseler tarafından yürütülmeye de başlanmıştır. İlim adamlarının seçimi ve atanmasında da bazı liyakatsizlikler yapılmış, kalite gözetilmeden hoca ve öğrenci sayıları haddinden fazla arttırılmış ve bunun neticesinde de eğitim kalitesi oldukça düşmüştür. Bunun önüne geçmek için ise, devletin ilk zamanlarındaki ilim anlayışına geri dönülmeli ve liyakat ve kaliteden ödün verilmemelidir.” demiştir. Ne dersiniz, bugünde geçerli değil mi?

 

Not : Tırnak içindeki yazılar Hasan Ocak’ın dergipark.org.tr’deki yazısından alınmıştır.