Geçmişin İzinde...

Osmanlı’dan günümüze uzanan eski bir Mahalle;  evleri, sokakları, dükkanları ve pazarı ile,  Zümrüd-ü Anka kuşu gibi küllerinden yeniden doğuyor. 

Mahalle Evleri’nin arasında kurulan “Kadınlar Pazarı”nın uzun bir aradan sonra “Mahalle Pazarı” olarak yeniden canlanmasına tanık oluyoruz Akçakoca’da…

Akçakoca’nın bildiğimiz en eski hikayesi, Cenevizliler ve eski Roma dönemine kadar uzanıyor.  Köklü, tarihsel ve arkeolojik çalışmalar yapılamadığı için, altında yatan tarihi dokusu ile gizemini hala koruyan bir yer Akçakoca.

1961 yılında Avusturya Bilim Akademisi’nin önderliğinde; Akçakoca’ya gelen araştırma ekibi, Akçakoca’nın genişleyen şehir merkezinin antik ve büyük bir yerleşim yeri olduğu kanaatine varıyor. Ama ellerindeki verilerle Akçakoca Tarihinin Roma’lılardan öncesine dayandığına dair bir kanıt bulamıyorlar.  Kale ve kale çevresinde yerleşim alanları olduğu tahmin ediliyor ama daha sonra bu konu üzerinde arkeolojik bir çalışma yapılmıyor.

Bugün Yukarı Mahalle diye bilinen mahallenin tarihsel geçmişi Osmanlı dönemine kadar biliniyor. Osmanlı’dan önce Ceneviz kalesi ile Yukarı mahalle arasında yerleşim yerlerinin olup olmadığı araştırılmamış.  Yukarı Mahalle böyle bir gizem üzerine kurulmuş.  Yukarı Mahalle adının( eski adı Yukarı Köy ) verilmesinin nedeni;  yukarıda bir yer olması değil, daha çok zenginlerin, yukarıdakilerin oturduğu yer olmasından kaynaklanıyormuş...

Ciddi bir tarihsel, kültürel araştırmalar elimizde olmadığından Yukarı Mahallenin hikayesini; eski adıyla Keramettin Mahallesi”nin kuruluş hikayesini halkın ürettiği hikaye ile anlatalım size:

Cuma yanı civarında bir derebeyi varmış. Biricik kızı hasta olunca, etrafı koruluk olan yere kızı için ev yapıp, kızını yerleştirmiş. Kızı iyileşince de bu korulukta keramet var denilmiş ve kuyular açılarak koruya konaklar ve evler yapılmış, yerleşim yeri olmuş.  Mahallenin(Köyün) adı da Keramettin Mahallesi olmuş.   

1925 yılında mahalle büyük bir yangın geçirir. 62 ev yanarak kül olur.  İki yıl sonra (1927) cadde ve sokaklar yeniden düzenlenir ve bugüne kadar var olan tarihi karkas evleri inşa edilir.

1947 yılında da Yukarı Mahallenin bitişiğindeki Hacı Yusuflar Mahallesi’nde yangın çıkar. 21 ev yanarak kül olur. 

Mahalle’nin “ Kadınlar Pazarı”

Osmanlı  İmparatorluğunun son dönemlerinde; Perşembe günleri,  mahallenin kadınları evlerinde, tarlalarında ürettikleri ürünleri satışa çıkarmak için pazarda tezgâh açmaya başlamışlar. Kadınlar Pazarına,  erkeklerin  girip, çıkması yasak olduğu için, kadınlara yardımcı olmak maksadıyla sadece iki   erkeğin girmesine izin verilirmiş. Bunlar, Kantarcı  ve Hesapçı olarak görev yaparlarmış.  Gelinlik kızlar, erkek anneleri tarafından pazarda beğenilir, gelinler seçilirmiş... Bazen çok meraklı erkeklerin kadın kılığında pazara girdiği söylentisi de var tabii…

1950’li yıllara kadar faal olan Mahallenin yegane “ Kadınlar Pazarı”, şehirleşmenin büyümesi ile son bulur.

Akçakoca’da apartmanların, betonarme binaların yükselmesiyle cazibesini yitiren Mahalle evleri, kırık, dökük çürümeye terk edilirken,  adeta bir mucize olur. 2006 yılında çıkarılan “ Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”  çerçevesinde;  Mahalle evleri’nin bulunduğu bölge,  Kültür Bakanlığı tarafından sit alanı ilan edilerek,  ilk etapta 160 ev koruma altına alınır. Alınan hibe destekleriyle, bir kısmı restore edilmiş olup, kalanların ise restorasyonu devam etmektedir. Yukarı Mahalle Evleri, Açık Hava müzesini andıran görünümüyle, restorasyonlar tamamlandıkça, butik otele dönüştürülen evleriyle, Akçakoca’nın turizm geleceğinde;   tarihsel, kültürel bir alternatif oluşturmaktadır.

2013 yılında, Gülten Tekin Özdeş Hanımefendinin öncülüğünde başlayan Mahalle Şenlikleri, mahalle halkını cesaretlendirir. Gülten Hanım, yıllardır hayalini kurduğu Mahalle’nin küllerinden yeniden doğma fikrini,  öncelikle Mahallenin kadınları ve muhtarları ile paylaşır.  Mahalle halkıyla, özellikle kadınları ile bir araya gelerek yapılan uzun tartışmalar ve arayışların sonunda;  Mahalle Evleri’nin bir parçası sayılan, yok olan “Kadınlar Pazarı”nın daha geniş bir katılımla hayata geçirilmesine karar verilir.  

Akçakoca’ya has yöresel ürünlerin yanı sıra, el işleri, el sanatlarının da yer aldığı Mahalle Pazarı’nda; bol fındıklı, kaymaktan yapılan melengüççe tatlısı, laz böreği, mancarlı pide, erişte, ıhlamur, Osmanlı çileği reçelleri, sade, patatesli taş fırın ekmekleri, doğal yollarla kurutulmuş meyve ve sebzeler, turşu, yufka ve katlamalar, köy yumurtaları, taze köy sebzeleri, süt ve süt ürünleri, hediyelik eşyalar, takılar vb. satılmaktadır.  Yiyeceklerin hijyene uygun bir şekilde hazırlanıp, hazırlanmadığı ise düzenli olarak denetlenmektedir. 

2015 yılının Nisan ayında açılan Pazar, kısa sürede o kadar çok tutuldu ki, başlangıçta sadece Cumartesi ve Pazar günleri açılan Pazar’ın kalıcı hale getirilmesi ve haftanın yedi günü açık kalması için, Kaymakamlık ve Belediye desteğiyle,  soğuğa ve yağmura dayanıklı küçük kapalı tezgahların yapımı öngörülmüş, üretimi için yapılan çalışmalar ve arayışlar sürmektedir.

Akçakoca’nın Turizmini ve Yukarı Mahalleyi canlandıracak, geçmişin izlerini bugüne taşıyan bu girişim, Akçakoca Belediyesi ve Akçakoca Kaymakamlığı’nın yanı sıra, Düzce İl Turizm Müdürlüğü tarafından da desteklenmektedir.

Sadece deniz ve kum turizmine sıkıştırılan Akçakoca, Yukarı Mahalle ile, turizmde her mevsim var olabilecek kalıcı bir alternatif yaratıyor. Adeta küllerinden yeniden doğuyor. İstanbul ve Ankara arasında kalan Akçakoca,  Butik Otel, Konak ve pansiyon olarak hazırlanmaya başlanan Mahalle Evleri ile, Turizmcilerin ve gezginlerin yeni rotası olmaya güçlü bir aday…

DERLEYEN,YAZAN :Nermin Alpay

Not: Kaynak, M. Şükrü Dönmez

Yeni Fotoğraflar : Mustafa Kemal Genç
Eski Fotoğraflar : Akçakoca Eski Fotoğrafları, Foto Oktay, Selçuk Gündoğdu 
Not: Bu yazı Düzce Oxijen Dergisinde yayınlanmıştır.